Afyon İş Hukuku

Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen değildir. Tüze, sosyete süresince insanoğluın harbiden nite davrandıklarını değil, nite davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene çekmek, içtimai ömürın gerçekleşmesini temin etmek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin zıtsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, kategorik haklı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanoğluın iktisat ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte ahbaplık, insan davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-huy ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan reylerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini temin etmek için konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların kâffesidür. Henüz geniş bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai yaşfakat düzenidir. Tüze Söz Mealı Tüze kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “gerçek” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na için ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet medlulında da kullanılır. Teknik Mealı Tüze dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir tanım dokumalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Belli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince omurga olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri iş düz kısmına Özel Tüze, eşhas ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun saksılıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde menent nitelikteki umum durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları çelmek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve para cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, parti yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları üzere muaddel ahbaplık dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasal reyleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanoğluın pasış ve asayiş süresince bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Teamül Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun kılgın amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından kaynaklanan ihtiyaçlarını zıtlamaya çtuzakışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın omurga gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın natürel dokumasına ve bundan sonra mevrut ihtiyaçlarına isabetli olgunlaşmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, ekonomik gerçeklere de mecburdır; ekonomik gereksemelara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile belli başlı bir aranjman altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak essah kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında kişisel bir özelliği deyimler. Nefer her mevsim haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni kazandırmak yolunda mütemadi ve değkonumez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mazmunı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki valör olarak söz konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğereren kurallar umumü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunmuş olduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek bulunan düzeni kollamak, gerekse onu değkonutirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her mevsim adalete saksıvurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta zıtmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına isabetli olup olmadığı açısından bir valör ve yorum ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı zıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Uygun olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşfakat uyacak, hem de bu içtimai ömürın pasış süresince sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.

afyon iş hukuku